Zaloguj
Rysunek 1. Schemat blokowy analizatora Spectrum Rider FPH
Jedną z podstawowych cech ręcznego analizatora widma Spectrum Rider FPH jest możliwość elastycznej konfiguracji tego przyrządu poprzez uaktywnianie odpowiednich kluczy programowych, więc użytkownik nie musi kupować urządzenia wyposażonego we wszystkie opcje, ale może systematycznie powiększać możliwości przyrządu w zależności od potrzeb i możliwości finansowych.
Analizator Spectrum Rider FPH jest oferowany w kilku wersjach częstotliwościowych. Szerokość mierzonego widma zawiera się w zakresie od 5 kHz do 2, 3 lub 4 GHz, przy czym parametr ten podlega konfiguracji programowej. Przyrząd ma wymiary 202 mm×294 mm×76 mm i waży 2,5 kg.
Nadaje się do pracy zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak i terenowych. Czas pracy na baterii jest równy 8 godzin. Ładowanie trwa 3,5 godziny, gdy przyrząd jest wyłączony lub 4 godziny podczas równoczesnego wykonywania pomiarów.
Należy jednak pamiętać, że zasadnicze pomiary muszą być poprzedzone ok. 30-minutowym czasem "rozgrzania" przyrządu. Jeśli pomiary są prowadzone w terenie otwartym, dodatkowo wymagane jest 3-godzinne przechowywanie urządzenia w środowisku pracy.
Jak działa analizator widma Spectrum Rider FPH?
Zadaniem każdego analizatora widma jest zobrazowanie sygnału w.cz. w dziedzinie częstotliwości, a więc pokazanie jego wszystkich składników częstotliwościowych. Słowo "wszystkich" należy traktować z pewnym przybliżeniem, gdyż jak się wkrótce okaże, w praktyce nie jest to możliwe.
Jako użytkownicy wszechobecnych urządzeń cyfrowych przywykliśmy jednak do tego, że wprowadzana przez nie dyskretyzacja różnych parametrów zwykle jest niezauważalna, a w najgorszym przypadku akceptowalna.
Zasadę działania analizatora widma Spectrum Rider FPH przedstawiono na rysunku 1. Pierwszym elementem toru pomiarowego jest tłumik zabezpieczający następne stopnie przed trwałym uszkodzeniem. Nie jest o to trudno przy nieumiejętnej obsłudze urządzenia.
Stopień tłumienia sygnału jest wybierany w zakresie od 0 do 40 dB ze skokiem 5 dB. Stłumiony do odpowiedniego poziomu sygnał jest podawany na pierwsze wejście miksera, który przesuwa częstotliwości wejściowe do ustalonych częstotliwości pośrednich. Proces ten przebiega trzystopniowo.
Rysunek 2. Wpływ parametrów RBW i VBW na kształt wyświetlanego widma, a) zmiana RBW, b) zmiana VBW |
Rysunek 3. Postać widma w zależności od trybu pracy detektora: a) Sample, b) Max Peak, c) Min Peak, d) Auto Peak, e) RMS |
Do drugiego wejścia miksera podawany jest sygnał z lokalnego generatora. Częstotliwość sygnału uzyskiwanego z tego generatora decyduje o wielkości przesunięcia częstotliwości wejściowej. Generator lokalny pełni ważną funkcję, gdyż decyduje o zakresie przemiatania, więc ustala minimalną i maksymalną częstotliwość widma wyświetlanego na ekranie.
Użytkownik dobiera go w zależności od potrzeb poprzez ustalenie parametru "Span" lub częstotliwości początkowej i końcowej. Częstotliwość generatora lokalnego jest przestrajana liniowo przebiegiem piłokształtnym, tak więc wykresy widma są przedstawiane w liniowej skali częstotliwości.
Na wyjściu miksera wytwarzane są częstotliwości będące sumą i różnicą częstotliwości wejściowej i częstotliwości generatora lokalnego. Do analizy są potrzebne tylko częstotliwości różnicowe, więc wydziela się je odpowiednio dobranym pasmowo przepustowym filtrem częstotliwości pośredniej.
Rysunek 4. Okno Setup->Config Overview wykorzystywane do szybkiego konfigurowania analizatora
Trzeba jednak zauważyć, że sygnały o częstotliwościach mieszczących się w zakresie przepustowym filtra nie mogą być rozróżniane, stąd pasmo filtra pośredniej częstotliwości jest traktowane jako rozdzielczość widmowa. W analizatorze Spectrum Rider FPH jest ona regulowana w zakresie od 1 Hz do 3 MHz poprzez parametr "RBW".
Odfiltrowany sygnał jest podawany następnie na detektor obwiedni eliminujący częstotliwość pośrednią. W ten sposób uzyskuje się tzw. sygnał wideo zawierający informację o amplitudzie mierzonego w danej chwili składnika widma. Tracona jest natomiast i tak mało przydatna informacja o fazie.
Składowa stała sygnału wideo niesie informację o mocy częstotliwości nośnej, natomiast składowa zmienna określa częstotliwość modulującą, o ile mieści się w zakresie rozdzielczości widmowej. Szerokość pasma wideo decyduje o skuteczności eliminacji szumów występujących w torze pomiarowym. W analizatorze Spectrum Rider FPH jest ona regulowana poprzez parametr "VBW".
Wpływ parametrów "RBW" i "VBW" na wygląd wyświetlanego na ekranie widma przedstawiono na rysunku 2. Jak widać, szczególnie istotne jest ustawienie rozdzielczości. Zbyt duża wartość parametru "RBW" powoduje, że widmo nienaturalnie rozmywa się (rysunek 1b-1), natomiast zbyt mała wartość może powodować znaczne zmniejszenie poziomów (rysunek 1b-4), a czasami wręcz pominięcie niektórych wartości. Nieodpowiednie dobranie parametru VBW może natomiast utrudnić dokładny odczyt poziomu, ze względu na duże zaszumienie sygnału.
Ostatnim elementem toru pomiarowego jest detektor. Pracuje on w kilku trybach decydujących o interpretacji wykresu widma. I tak w trybie "Sample" (rysunek 3a) wykres jest modyfikowany po każdej akwizycji, czego wizualnym efektem są szybkie i liczne zmiany szczególnie w zakresu poziomów odpowiadających podłodze szumowej.
W trybach "Max Peak" i "Min Peak" wykres jest tworzony na podstawie zmierzonych wartości odpowiednio maksymalnych i minimalnych (rysunek 3b i 3c). Oba powyższe tryby mogą być łączone w trybie "Auto Peak".
Rysunek 5. Wpływ parametru „Span” na pracę analizatora, a) przebieg zmodulowany AM przedstawiony w dziedzinie czasu, b) przebieg w normalnym trybie pracy analizatora (SPAN=499,92 kHz), c) kształt obwiedni w trybie "0 SPAN" |
Wykres jest wówczas tworzony z pionowych linii łączących wartość maksymalną i minimalną zmierzoną dla danej częstotliwości (rysunek 3d). Ostatnim trybem pracy detektora jest "RMS". Jak sama nazwa wskazuje wyświetlane są w nim wartości RMS widma.
Niezależnie od trybów pracy detektora, na wygląd wykresu widma można jeszcze wpływać ustawiając opcje "Trace Mode". Wśród nich jest m.in. "Average" powodująca uśrednianie wykresów z wybranej liczby akwizycji.
Wygoda i prostota obsługi
Rysunek 6. Porównanie śladów zapisanych w pamięci analizatora
Rohde&Schwarz to firma, która od ponad 80 lat zbiera doświadczenie w zakresie technik pomiarowych w telekomunikacji. Można powiedzieć, że jej konstruktorzy wiedzą wszystko w tej dziedzinie. Potwierdza się to podczas pomiarów z wykorzystaniem przyrządów R&S. Analizator Spectrum Rider FPH jest tego dobrym przykładem. Można bez zbytniej przesady stwierdzić, że potrafiliby go obsłużyć nawet użytkownicy niewykonujący nigdy wcześniej pomiarów widma.
Jakże często podczas pracy ze skomplikowanymi urządzeniami pomiarowymi spotykamy się z sytuacją, a której użytkownik wie co chce ustawić, jaki parametr zmienić, ale nie pamięta, w którym menu lub "pod którym" przyciskiem znajduje się odpowiednia komenda lub opcja.
W analizatorze Spectrum Rider FPH nie powinno być z tym problemu. Pierwszym ułatwieniem jest zebranie wszystkich nastaw na jednym ekranie uaktywnianym sekwencją przycisków Setup->Config Overview (rysunek 4).
Dostęp do poszczególnych okienek jest bardzo wygodny ze względu na zastosowany w przyrządzie ekran dotykowy. Jeśli ktoś nie lubi z niego korzystać, ma do dyspozycji umieszczone na płycie czołowej pokrętło uniwersalne z przyciskiem. Jedynym zastrzeżeniem, jakie można tu sformułować, to zdecydowanie zbyt duża twardość tego elementu wymagająca sporej siły nacisku.
Tabela 1. Najważniejsze parametry techniczne analizatora Spectrum Rider FPH
Wszystkie opcje zebrane w oknie "Config Overview" mogą być też zmieniane za pomocą poszczególnych przycisków funkcyjnych. Zwykle są one wykorzystywane już w trakcie pomiarów, wtedy, gdy trzeba modyfikować pojedyncze nastawy:
- AMPT - parametry związane z konfiguracją osi pionowej wykresu, takie jak: poziom referencyjny, zakres wyświetlanych poziomów, stosowane jednostki, offset poziomu odniesienia, parametry tłumika i (ewentualnie) wzmacniacza wejściowego, impedancja wejściowa oraz parametry przetworników,
- SPAN - ustawianie zakresu przemiatania, opcja "ZERO SPAN" powoduje przełączenie analizatora do pracy w dziedzinie czasu, w której na ekranie jest wyświetlana obwiednia uzyskiwana z detektora obwiedni. Na rysunku 5a przedstawiono przebieg (w dziedzinie czasu), który powstał w wyniku modulacji amplitudowej sygnału 7,5 MHz sygnałem sinusoidalnym o częstotliwości ok. 10 kHz. Na rysunku 5b widoczne jest widmo sygnału zmodulowanego. Wyraźnie można na nim zaobserwować dwa prążki oddalone o ok. 10 kHz od nośnej, charakterystyczne dla modulacji AM. Na rysunku 10c przedstawiono ten sam przebieg przy włączonej opcji ZERO SPAN.
- FREQ - ustawianie parametrów związanych z zakresem częstotliwości mierzonego widma. Zakres jest ustawiany dwoma metodami. W pierwszej określa się częstotliwość środkową i zakres przemiatania (Span), w drugiej podaje się wprost częstotliwość początkową i końcową. Można także ustawiać krok przesuwania widma. Zgodnie z nim będzie modyfikowana częstotliwość środkowa podczas jej płynnej regulacji za pomocą pokrętła. Bardzo przydatna dla serwisantów opcja "FreqMode" umożliwia szybkie skonfigurowanie częstotliwościowego zakresu pomiarowego dla pomiarów telefonii komórkowej i telewizji. Są w niej zawarte zakresy częstotliwości dla wielu spotykanych standardów telekomunikacyjnych.
- BW - ustawianie parametrów filtra RBW decydującego o rozdzielczości pomiarowej oraz filtra VBW dobieranego pod kątem eliminacji szumów. Należy pamiętać, że zmniejszanie szerokości przepustowej filtra RBW w powiązaniu z parametrem SPAN powoduje wydłużenie pojedynczego cyklu przemiatania. Przy przesadnie wybranych nastawach pojedynczy cykl może trwać nawet kilkaset sekund.
- SWEEP - ustawianie czasu przemiatania. Jest tu też opcja wybierania pojedynczej akwizycji. Po wykreśleniu wykresu widma jest on zamrażany na ekranie.
- TRACE - ustawianie trybów pracy detektora. Była już o tym mowa w części opisującej zasadę pracy analizatora. Dodatkowo opcja ta umożliwia zapisywanie dwóch wykresów w pamięci śladu, które mogą być następnie wyświetlane na przykład w celu porównania. Na rysunku 6 przedstawiono przykładowe porównanie pasma zajmowanego przez kanały 2, 4 i 6 radia PMR.
- MARKER - markery to jedno z podstawowych narzędzi pomiarowych stosowanych w analizatorach widma. W analizatorze Spectrum Rider FPH można włączyć jednocześnie 6 markerów. Są one przydatne do określania parametrów widma (częstotliwość, poziom). Na rysunku 7 przedstawiono zakres częstotliwości radiowych zmierzonych w Warszawie z zaznaczonymi za pomocą markerów kilkoma wybranymi stacjami. Markery mogą określać częstotliwości bezwzględne - odpowiadające pozycji markera lub względne - określające odstęp częstotliwości danego markera od markera referencyjnego (M1). Markery umożliwiają także przeprowadzenie kilku specyficznych pomiarów. Jednym z nich jest pomiar gęstości mocy szumów. Aby go wykonać wystarczy ustawić kursor na odpowiedniej częstotliwości i włączyć opcję "Marker Function"->"Noise". Wynik jest wyświetlany w górnej części ekranu przy parametrach markera (rysunek 8).
Rysunek 7. Wykorzystanie markerów do pomiaru poziomów prążków widma
W normalnym trybie działania markerów wskazywane przez nie częstotliwości są obliczane na podstawie ich położenia na ekranie, oczywiście z uwzględnieniem zakresu wyświetlanych częstotliwości. Pewnym ograniczeniem jest jednak w tym przypadku dużo mniejsza rozdzielczość ekranowa w stosunku do rozdzielczości pomiarowej.
Oś częstotliwości ma szerokość 711 pikseli. Jeśli zakres wyświetlanych częstotliwości będzie równy na przykład 10 MHz, to rozdzielczość ekranowa pomiaru częstotliwości będzie równa 10/711=0,0140647 MHz. Z taką rozdzielczością są podawane częstotliwości przy opisie markerów.
Można jednak włączyć opcję "Frequency Count", która spowoduje uruchomienie precyzyjnego pomiaru częstotliwości opartego nie na pozycji ekranowej markera, lecz na rzeczywistych parametrach toru pomiarowego.
Dokładność takiego pomiaru jest równa 0,1 Hz. Warunkiem uzyskiwania poprawnych wyników jest dostatecznie duży poziom sygnału, który powinien być wyższy o 20 dB od poziomu szumów. Wynik jest wyświetlany w górnej części ekranu (rys. 8).
Rysunek 8. Pomiar gęstości mocy szumów z zastosowaniem markerów
Markery są wykorzystywane także do często wykonywanych pomiarów szerokości pasma - opcja "N dB Down". Po jej włączeniu na ekranie oprócz markera referencyjnego M1 zostają wyświetlone wokół niego dwa dodatkowe markery tymczasowe.
Analizator ustawia je w pozycjach, w których poziom sygnału jest mniejszy np. o 3 dB od poziomu wskazywanego przez M1 i oblicza różnicę częstotliwości wyznaczonych przez markery tymczasowe. Różnica ta odpowiada szerokości pasma (rysunek 9). Spadek poziomu może być zmieniany przez użytkownika, a 3 dB to wartość domyślna.
Pod przyciskiem MARKER ukryta jest jeszcze jedna funkcja przydatna w praktyce. Włączając opcję "Demodulation-AM" ("Demodulation-FM") możliwe jest podsłuchiwanie stacji wskazywanej przez marker. O podsłuchach często mówiło się ostatnio w naszych mediach, w tym przypadku nie chodzi oczywiście o podsłuch w dosłownym rozumieniu, a raczej o odsłuch umożliwiający identyfikację stacji nadającej dany sygnał.
Bezpośredni pomiar mocy
Rysunek 9. Pomiar szerokości pasma
Analizator Spectrum Rider FPH może być wykorzystywany również jako miernik mocy. Funkcja ta wymaga dołączenia specjalnego adaptera zawierającego czujnik mocy. Rohde& Schwarz oferuje kilkanaście typów takich urządzeń.
Są one dostępne jako opcjonalne wyposażenie analizatora. Tak skonfigurowanym analizatorem można mierzyć moc sygnału sinusoidalnego oraz zmodulowanego (rysunek 10).
Są to pomiary, które wymagają zachowania szczególnej ostrożności z uwagi na możliwość łatwego uszkodzenia czujnika.
Inne cechy
Rysunek 10. Pomiar mocy
Analizator Spectrum Rider FPH jest przeznaczony do wykonywania podstawowych pomiarów widma w zakresie do maksymalnie 4 GHz. Przy konstruowaniu tego przyrządu zwrócono uwagę na zapewnienie dużej wytrzymałości mechanicznej obudowy gwarantującej jednocześnie dużą odporność na szumy i zakłócenia.
Miedzy innymi z tego powodu zrezygnowano z wentylatorów. Ze względu na możliwość pracy w terenie zadbano również o odpowiedni stopień ochrony - IP51. Urządzenie nie ma żadnych otworów wentylacyjnych, a wszystkie gniazda są zabezpieczone szczelnymi zatyczkami.
Spectrum Rider FPH jest przystosowany do współpracy z komputerem. Może łączyć się z nim za pośrednictwem interfejsu WiFi lub USB. Wbudowana pamięć Flash (32 GB karta micro SD) umożliwia rejestrację wyników pomiarów, zrzutów ekranowych i konfiguracji przyrządu. Obsługę ułatwia ekran dotykowy. Możliwe jest też bezpośrednie drukowanie raportów pomiarowych. Najważniejsze dane techniczne analizatora Spectrum Rider FPH zebrano w tabeli 1.
Jarosław Doliński, EP
