Inteligentne interfejsy sieciowe: przegląd

50 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 1/2011 WYBÓR KONSTRUKTORA TiOS Firma Tibbo opracowała i udostępniła system operacyjny TibboOS, który jest alternatywną w stosunku do Basica platformą dla programistów piszących aplikacje dla modułów ethernetowych. Konstruktorzy zamierzający stosować w  swoich aplikacjach interfejsy Ethernet mają dość komfortowe życie, co jednak nie oznacza że całkowicie pozbawione pro- blemów. Podstawowym problemem jest konieczność wybrania i  nauczenia posłu- giwania się stosem realizującym obsługę protokołu wymiany danych, w  niektórych przypadkach kłopotliwa może się okazać konieczność wymiany mikrokontrolera na ?większy?, bowiem implementacja nawet oszczędnych wersji stosu TCP/IP wymaga sporych pojemności pamięci Flash i SRAM. Jak pokazuje praktyka, nie każdy programista znajdzie w sobie wystarczająco dużo energii, żeby podjąć ?walkę? z tajnikami protokołów sieciowych, co w  niektórych przypadkach może definitywnie uniemożliwić szybkie dołączenie własnego urządzenia do sieci. Jak sobie poradzić z tym problemem? Inteligentne interfejsy sieciowe Ponieważ problemy przedstawione we wstępie trapiły wiele firm, powstały opra- cowania minimalizujące typowe kłopoty konstruktorów, pozwalając im szybko i wy- godnie dołączyć się do Ethernetu. Najpierw wprowadzono do sprzedaży interfejsy speł- niające rolę dwukierunkowych konwerterów RS232/Ethernet, z  czasem ich funkcjonal- ność zwiększono o  możliwość wykorzysta- nia zasobów sprzętowych i  programowych interfejsów w aplikacjach użytkowników, co umożliwiło radykalne ? w  wielu przypad- kach ? uproszczenie budowy urządzeń, po- Inteligentne interfejsy sieciowe: przegląd Interfejsy Ethernet są coraz powszechniej stosowane w  coraz mniejszych systemach mikroprocesorowych, jest prawdopodobne że w  niedługim czasie całkowicie zastąpią wszelkie inne interfejsy komunikacyjne łącznie z  rozwijającym skrzydła USB. gramowalne do tego elastyczne sprzętowo, dzięki czemu użytkownik nie tylko uzyskał dostęp do ich zasobów sprzętowych (jak li- nie I/O, interfejsy SPI, I2 C, UART, pamięć nieulotna itp.), ale także może programowo definiować ich sposób działania. Co więcej, moduły ethernetowe nowej generacji (rodzi- ny EM1000 - fotografia 1 i EM500 ? fotogra- fia 2) mogą współpracować z sieciami WiFi (IEEE802.11b/g), co wymaga zastosowania modułu interfejsowego GA1000 (fotogra- fia 3). Chcąc maksymalnie ułatwić projektan- tom aplikacji pracę, firma Tibbo zdecydo- wała się na wykorzystanie do programowa- nia swoich modułów języka Basic (Tibbo Basic), który jest najbardziej ? pośród języ- ków programowania wysokiego poziomu - zbliżony do języka naturalnego. Nauczenie się go i stosowanie w praktyce jest bardzo proste i nie ogranicza przy tym użyteczno- ści ?sieciowej? interfejsów. Wśród poleceń obsługiwanych przez moduły są m.in. de- dykowane funkcje obsługi zegara RTC, kla- wiatury, portu szeregowego, linii IO i wejść przerwań, obsługi wirtualnego dysku emu- lowanego w pamięci Flash i dostępu do pa- mięci EEPROM, konfiguracji ?kablowego? zwalało bowiem na rezygnację z  konieczności stosowania dodatkowych mikrokon- trolerów z  niezbędnym otoczeniem. Ethernetowe moduły embedded oferuje na świe- cie kilkunastu producentów (m.in. Moxa, SystemBase, Lantronix, Ad- vantech, Proxim, Xecom), z czego w Polsce największą popularnością cieszą się rozwią- zania oferowane przez firmy Digi oraz Tibbo. W artykule skupimy się na prezentacji roz- wiązań tych właśnie producentów, których wyroby cieszą się w naszym kraju zdecydo- wanie największą popularnością. Basic w Ethernecie: moduły firmy Tibbo Tajwańska firma Tibbo swoją karierę rynkową zaczęła od produkcji konwerterów protokołów Ethernet na RS232, RS422 lub RS485. Pierwsze moduły oferowane przez Tibbo (EM100, EM120 i EM200) umożliwia- ły konwersję danych do/z  jednego kanału szeregowego, a ich funkcjonalność określało przygotowane przez producenta oprogramo- wanie (firmware), co powodowało, że wy- korzystanie dostępnych zasobów modułów w  aplikacjach użytkowników było bardzo trudne, w  niektórych przypadkach wręcz niemożliwe. Ponieważ moduły pierwszej generacji doskonale sprawdzały się do pracy w  roli konwerterów protokołów, producent przygotował ich obudowane wersje (jak na przykład moduł DS100), wyposażone w nie- zbędne gniazda, układy zasilające itp. Duże możliwości techniczne wyrobów firmy Tibbo - z  jednej strony, i  szybko ro- snące wymagania użytkowników ? z drugiej strony spowodowały, że producent szybko wdrożył do produkcji moduły w pełni pro- Fot. 1. Wygląd modułu z serii EM1000 Fot. 2. Wygląd modułu z serii EM500 Ethernet i Basic Moduły produkowane przez firmę Tibbo mogą być programowane przez użytkownika w języku Basic. Narzędzia programowe (w tym TibboIDE) są dostępne bezpłatnie! Szczegóły: http://tibbo.com/downloads.html 51ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 1/2011 Inteligentne interfejsy sieciowe: przegląd ne środowisko projektowe TIDE, umożliwia- jące pisanie aplikacji w Tibbo Basicu, a bez- pieczny dostęp do bloków peryferyjnych mo- dułów zapewnia system operacyjny TiOS. Moduły ethernetowe najnowszej genera- cji (do tego grona należą EM1202, EM1206 i EM500) oferują użytkownikom jeszcze jed- ną niebagatelną zaletę: dzięki modułowej konstrukcji (widok kompletnego systemu z  modułem EM1202 pokazano na fotogra- fii 4) można je stosować zarówno w kablo- wych systemach sieciowych jak i  w  syste- mach sieciowych z  radiowym interfejsem WiFi ? dołączanym do komputerka sieciowe- go za pomocą SPI. portu Ethernet oraz WiFi (w tym definiowa- nia i konfiguracji do 16 socketów komunika- cyjnych UDP, TCP i HTTP). Producent wy- posażył moduły EM1206 także w elementy ?rozrywkowe? jak na przykład obiekty programowe: pat (służący do wyświetlania sekwencji świetlnych na diodach LED) czy beep (umożliwiający generowanie prostych ?melodyjek?). Spore ułatwienia dla programistów pi- szących aplikacje w Basicu na moduły firmy Tibbo wynikają z wzbogacenia ich możliwo- ści m.in. o funkcje konwersji danych i cza- su, funkcje obliczania skrótów MD5 i SHA1 oraz szeroki wachlarz obsługiwanych typów zmiennych: byte, char, integer (word), short, dword, long, real oraz string. Na potrzeby konstruktorów korzystają- cych z możliwości programowania funkcjo- nalności modułów sieciowych producent opracował i bezpłatnie udostępnia komplet- Mikroprocesory NET+ARM Mikrokontrolery ?sieciowe? firmy Digi (zestawienie w tabeli poniżej) są układami o architekturze SoC wyposażone w wydajne 32-bitowe rdzenie firmy ARM. Producent zapewnia, wolne od opłat licencyjnych, wsparcie dla programów tworzonych w środowisku NET+OS. Producent wspiera także oprogramowanie dla Linuksa i MS Windows CE. Podstawowe parametry mikrokontrolerów NET+ARM Cecha NS9750 NS9360 NS9210/NS9215 NS7520 Częstotliwość zegara [MHz] 125, 162 lub 200 MHz 103, 155 lub 177 MHz 75 lub 150 MHz 36, 46 lub 55 MHz Rdzeń ARM926EJ-S z  technologią DSP i  Jazelle ARM926EJ-S z  technologią DSP i  Jazelle ARM926EJ-S z  technologią DSP i  Jazelle ARM7TDMI Peryferia ? kontroler Ethernet 10/100Base-T ? 32-bitowa, zewnętrzna magistrala danych ? USB ? 4 porty szere- gowe ? I2 C ? IEEE1284 ? DMA ? 16 timerów lub 8 PWM ? PCI ? JTAG ? 50 GPIO ? kontroler Ethernet 10/100Base-T ? 32-bitowa, zewnętrzna magistrala danych ? kontroler LCD ? USB ? 4 porty szere- gowe ? I2 C ? IEEE1284 ? DMA ? 8 timerów lub 4 PWM ? RTC ? JTAG ? 75 GPIO ? kontroler Ethernet 10/100Base-T ? konfigurowalny moduł FIM ? 4 porty szere- gowe ? I2 C ? DMA ? 10 timerów ? JTAG ? 54/108 GPIO ? kontroler Ethernet 10/100Base-T ? 32-bitowa, zewnętrzna magistrala danych ? 2 porty szere- gowe ? SPI ? DMA ? 2 timery ? JTAG ? 16 GPIO Tab. 1. Zestawienie podstawowych cech i  parametrów programowalnych modułów ethernetowych firmy Tibbo Opis EM200 EM203, EM203A EM1000 EM1202 EM1206 EM500 Programowanie w  Basicu Tak Interfejs Ethernet 100/10BaseT Transformator Zewnętrzny Złącze RJ45 Zewnętrzne Liczba portów sze- regowych (poziomy TTL) 1 4 1 Inne peryferia ? RTC, Flash disc, SPI, głośnik Flash disc, głośnik RTC, Flash disc, gło- śnik, klawiatura ? Liczba dostępnych linii I/O 5 0 49 32 17 8 Pojemność bufora [B] 8k×x ? Zasilanie 5 V/220 mA 5 V/230 mA 3,3 V/230 mA 3,3 V/260 mA Wymiary [mm] 32,1x18,5x7,3 30,1x18,1x12,5 38,4x28,4x5,5 171x19,1x14,6 33,2x18,1x5,5 18,5x16x6,5 Fot. 3. Interfejs WiFi GA1000 Fot. 4. System z modułem EM1202 Wolisz C/C++? Najsilniejszym konkurentem Tibbo w Polsce jest firma Digi, która przygotowała dla swoich odbiorców nie tylko serię dosko- nałych, dobrze wyposażonych modułów in- terfejsowych, ale także zestaw narzędzi pro- gramistycznych Digi ESP (na Eclipse i ARM -GCC), które umożliwiają pisanie aplikacji dla systemu operacyjnego NET+OS, który jest programową ?bazą? wszystkich pro- gramowalnych modułów sieciowych firmy Digi. Dla programistów dogłębnie wykorzy- stujących możliwości platform sprzętowych producent przygotował specjalną wersję Li- nuksa (Digi Embedded Linux), którego moż- 52 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 1/2011 WYBÓR KONSTRUKTORA na wykorzystać jako samodzielną platformę programistyczną, co ułatwiają sterowniki do modułów peryferyjnych wbudowanych w moduły. W ofercie firmy Digi znajdują się kompaty- bilne ze sobą mechanicznie i programowo prze- wodowe i  bezprzewodowe moduły sieciowe oraz komputery sieciowe (tabela 2) o nazwach Digi ConnectEM oraz Digi ConnectWi-EM. Fot. 5. Wygląd modułu ConnectCore 7U Fot. 6. Wygląd modułu ConnectCore 9M 2443 Fot. 7. Wygląd modułu Digi Connect ME 9210 Podstawowe własności modułów DigiConnect ME ? wymienne i kompatybilne pod względem wyprowadzeń, ? wyposażone w 32-bitowy procesor NET+ARM, ? 2 MB pamięci Flash i 8 MB RAM, ? interfejs szeregowy (TTL), o maksymalnej szybkości transmisji 230 kb/s; ? bezprzewodowy interfejs Ethernetu typu dual-diversity 802.11b o prędkości przesyłania danych do 11 Mb/s, ? certyfikowane tory radiowe, ? kablowy interfejs Ethernet z automatycznym wykrywaniem typu sieci 10/100Base-T, innowacyjne zasilanie dla urządzeń zasilanych przez sieć Ethernet, ? 5 linii I/O ogólnego zastosowania (GPIO), ? niewielki pobór prądu, ? przemysłowy zakres temperatur pracy, ? szyfrowanie przesyłanych danych typu SSL/ TLS z NIST (certyfikowany algorytm AES), ? możliwość oprogramowania plug-and-play eliminująca konieczność opracowywania własnego oprogramowania, ? łatwe w użyciu i niewymagające opłat licencyjnych środowisko NET+OS, niezbędne do adaptacji oprogramowania do własnych potrzeb. Tab. 2. Zestawienie podstawowych cech wybranych modułów z  serii ConnectCore (w  zestawieniu pominięto dodatkowe zaso- by modułów dostępne dla użytkowników, szczegóły są dostępne na stronie www.digi.com) Oznaczenie Wi-MX51 CC-9P 9360 CC-9C CC-Wi9C CC-9M 2443 CC-(W)9P 9215 Medium WiFi+kabel Kabel Kabel WiFi+kabel WiFi+kabel WiFi+kabel Mikrokontroler Freescale i.MX515 (Cortex-A8) 600 MHz NetSilicon ARM9 NS9360/NS9750 177 MHz NetSilicon ARM9 NS9360 155 MHz NetSilicon ARM9 NS9360 155 MHz Samsung ARM9 S3C2443 400/533 MHz NetSilicon ARM9 NS9215 150 MHz Flash/SDRAM max. [MB] 8192/1024 128/128 Standard 4/16 (opcja 8/32) Standard 128/64 (opcja 256/256) Standard 32/32 (opcja 1024/256) 16/32 Obsługa systemów operacyjnych MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux NET+OS Linux NET+OS Wymiary [mm] 82x50x7 60x44x10 89x53x20 78x91x20 60x44x7 50x50/(50x70) Złącze 180-stykowe złącze PCB-PCB w  rastrze 0,8 mm 2x120-stykowe SO-DIMM 144-sty- kowe, RJ45 SO-DIMM 144-sty- kowe, RJ45, USB, antena 2x120-stykowe 2 x 80-stykowe Zasilanie b.d 3,3 V/400 mA 3,3 V/450 mA 3,3 V/800 mA 3,3 V/250 mA 3,3 V/554 (786) mA Oznaczenie CC 7U DC Wi-ME DC ME CC-Wi9M 2443 DC-ME 9210 Medium Kabel WiFi Kabel WiFi+kabel Kabel Mikrokontroler NetSilicon ARM7 NS7520 55 MHz NetSilicon ARM7 NS7520 55 MHz NetSilicon ARM7 NS7520 55 MHz Samsung ARM9 S3C2443 400/533 MHz NetSilicon ARM9 NS9210 75 MHz Flash/SDRAM max. [MB] 2/16 8/4 8/4 1/256 4/8 Obsługa systemów operacyjnych MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux, NET+OS MS Windows CE, Linux NET+OS Linux NET+OS Wymiary [mm] 63x19 47x19x22 47x19x22 92x44x7 37x19x19 Złącze DIP48 20-stykowe Samtec FTS- 110-01-F-DV-TR 20-stykowe Samtec FTS- 110-01-F-DV-TR 2x120-stykowe 20-stykowe Samtec FTS- 110-01-F-DV-TR Zasilanie 3,3 V/280 mA 3,3 V/400 mA 3,3 V/270 mA 3,3 V/1200 mA 3,3 V/450 mA W większości modułów produkowanych przez firmę Digi zastosowano mikroproce- sory Netsilicon, wyposażone w  32-bitowe rdzenie ARM7TDMI (DigiConnect ME, Con- nectCore 7U ? fotografia  5), ARM920 lub ARM926EJ-S. Wspólną cechą wszystkich platform sprzętowych firmy Digi jest zinte- growany kontroler Ethernet. Ich standardo- wym wyposażeniem są także pamięci Flash i SDRAM, dające użytkownikowi możliwość implementowania własnych aplikacji. Moduł ConnectCore 9M 2443 (fotogra- fia  6) wyposażono w  szybki mikroprocesor z  dołączoną pamięcią o  dużej pojemności - opcjonalnie aż do 1  GB Flash i  256  MB SDRAM - charakteryzuje się także boga- tym wyposażeniem w  układy peryferyjne. Na uwagę zasługuje niewielki pobór ener- gii ? moduł wyposażono w  zaawansowane funkcje zarządzania poborem prądu. Dzięki temu doskonale nadaje się on do stosowania w  urządzeniach przenośnych i  zasilanych bateryjnie. Wyposażono go we wbudowany kontroler LCD, także z panelem dotykowym. W ofercie produkcyjnej firmy Digi znaj- duje się nowoczesny, kompaktowy moduł sieciowy Digi Connect ME 9210 (fotogra- fia  7) wyposażony w  interfejs Ethernet 10/100Base-T (z  PoE IEEE802.3af) i  wyspe- cjalizowany interfejs komunikacyjny FIM (Flexible Interface Module), udostępniający użytkownikowi interfejsy SPI (do 16,7 Mb/s w trybie master i do 7,5 Mb/s w trybie sla- ve), I2 C z adresowaniem 7- lub 10-bitowym, UART-TTL, UART, 1-Wire, a także USB, CAN oraz 10 współdzielonych lin ii GPIO oraz linie wejściowe i wyjściowe 4 programowa- nych timerów. 53ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 1/2011 Inteligentne interfejsy sieciowe: przegląd Moduły z serii ConnectCore 9P, 9C (fo- tografia  8) i  W9C charakteryzują się szyb- kimi jednostkami centralnymi i  bogatym wyposażeniem w  układy peryferyjne. Ich moc obliczeniowa jest wzajemnie zbliżona. Producent zapewnia oprogramowanie tych modułów dla wszystkich trzech systemów operacyjnych. Moduł ConnectCore W9C jest dodatkowo wyposażony w interfejs sieci bez- przewodowej. W  nowej w  ofercie firmy Digi rodzinie modułów Digi Connect ME, WME, EM, WEM w  wersji 9210, zastosowano mikroprocesor NS9210. Są one mechanicznie i elektrycznie kompatybilne ze starszymi modułami i cha- rakteryzują się większymi możliwościami niż moduły starszej generacji, m.in. dzięki zastosowaniu mikroprocesora NS9210 (AR- M926E-J), taktowanego sygnałem zegaro- wym o  częstotliwości 75  MHz i  wbudowa- niu w niego programowalnego modułu FIM, który można skonfigurować jako szybki port UART (do 1,8 Mb/s), SD/SDIO, CAN, 1-Wire, USB, I2 S, Wiegand, I2 C, SPI. Moduły te są przystosowane do pracy w sieciach Ethernet PoE. Najtańsze z serii ConnectCore ? moduły ConnectCore 9P 9215 (fotografia 9) i Wi-9P 9215 - wyposażono w zaawansowane funk- cje zarządzania energią oraz konfigurowalny Fot. 9. Wygląd modułu ConnectCore 9P 9215 Fot. 8. Wygląd modułu ConnectCore 9C Podstawowe własności modułów DigiConnect ? wymienne i kompatybilne pod względem wyprowadzeń, ? wbudowany 32-bitowy mikroprocesor NET+ARM, ? 4 MB pamięci Flash i 8 MB pamięci RAM; ? dwa szybkie interfejsy szeregowe, ? wbudowany interfejs SPI, ? bezprzewodowy interfejs Ethernet typu dual-diversity 802.11b o prędkości przesyłania danych maksymalnie 11 Mb/s, ? wysoki stopień ochrony transmisji za pomocą protokołu WPA2/802.11i, kodowania TKIP/AES, ? certyfikowane tory radiowe, ? przewodowy interfejs Ethernet 10/100Base-T z automatycznym wykrywaniem typu sieci, ? 9 linii I/O ogólnego zastosowania (GPIO), ? przemysłowy zakres temperatur pracy, ? szyfrowanie przesyłanych danych typu SSL/ TLS z NIST (certyfikowany algorytm AES), ? możliwość oprogramowania plug-and-play eliminująca konieczność opracowywania własnego oprogramowania, ? łatwe w użyciu i niewymagające opłat licencyjnych środowisko NET+Works, niezbędne do adaptacji oprogramowania do własnych potrzeb. Moduły z rodzin Connect EM i Digi Connect Wi-EM, podobnie jak moduły z rodzin EM200, EM1000 i EM500 firmy Tibbo umożliwiają producentom urządzeń elektronicznych wyposażenie je w nowoczesne technologie sieciowe bez konieczności dokonywania zmian w konstrukcji tych urządzeń. Te tanie i łatwe w stosowaniu moduły wykorzystują unikatową, wspólną platformę umożliwiającą natychmiastową integrację zarówno z siecią przewodową 10/100Base-T, jak i siecią bezprzewodową typu 802.11b. Integracja ta jest możliwa bez potrzeby konstruowania nowego urządzenia oraz żmudnych prac związanych z oprogramowaniem układu interfejsowego. Ethernetowe komputery dla wymagających Alternatywny sposób współpracy z Ethernetem proponuje konstruktorom koreańska firma System Base, w ofercie której znajduje się seria modułów sieciowych o nazwie Eddy (na fotografii poniżej pokazano widok modułu Eddy-CPU v2.5), które są dobrze wyposażonymi komputerami wyposażonymi w mikroprocesory z rdzeniem ARM926E-J (AT91SAM9G20 taktowany sygnałem zegarowym o częstotliwości 400 MHz), pamięć SDRAM o pojemności 32 MB, pamięć Flash o pojemności 8 MB i interfejs Ethernet 10/100 z AutoMDIX. Moduły Eddy pracują pod opieką systemu operacyjnego Lemonix, który jest zmodyfikowaną wersją Linuksa (kernel 2.6.x), przystosowaną do obsługi aplikacji klasy RT (Real Time). Użytkownik modułu ma do dyspozycji jego zasoby sprzętowe (konfigurowalne linie I/O, sprzętowe interfejsy mikroprocesora) i część wydajności (czasu pracy procesora) systemu. Dzięki zastosowaniu wielozadaniowego systemu operacyjnego, przygotowanie aplikacji dla Eddy?ego nie wymaga specjalnych zabiegów ? ich wymagania są praktycznie identyczne z tymi, jakie są stawiane standardowym aplikacjom pisanym dla systemu Linux. Producent modułów Eddy z myślą o wygodnym tworzeniu dla nich aplikacji przygotował zestaw oprogramowania SDK (Software Development Kit) opartego na IDE Eclipse (nosi on natywną nazwę LemonIDE) oraz precyzyjną dokumentację do rozbudowanego pod kątem obsługi sieci API (Application Programming Interface). W pakiecie oprogramowania są dostarczane stosy protokołów TCP, UDP, Telnet, ICMP, DHCP, TFTP, HTTP, SNMP 1&2, SSH, SSL oraz obsługa połączeń DHCP i ze statycznie przydzielanym IP. W ramach serii Eddy v2.5 producent oferuje interfejsy WiFi (zdjęcie obok) i Bluetooth kompatybilne z płytką CPU. Moduły Eddy doskonale nadają się do obsługi przemysłowych aplikacji sieciowych, ponieważ poza niewielkimi wymiarami (25x45,5x6 mm) i małym poborem mocy (3,3 V/200 mA) charakteryzują się możliwością pracy w szerokim zakresie temperatur ? od -40 aż do +85°C. moduł komunikacyjny FIM, za pomocą któ- rego można uzyskać transmisję danych przez UART, SD/SDIO, CAN, 1-Wire, USB, I2 S, Wie- gand, magistralę równoległą i inne. Moduły z tej serii są produkowane zarówno w wersji przewodowej jak i bezprzewodowej, co daje możliwość łatwego dopasowania się do po- trzeb aplikacji. Podsumowanie Rozwiązania przedstawione w  artykule charakteryzują najpopularniejsze obecnie kierunki ?ethernetyzacji? urządzeń i  sys- temów pomiarowych i  sterujących pozba- wionych własnych interfejsów sieciowych. Zastosowanie w  nich zaawansowanych za- sobów sprzętowych oraz możliwość mody- fikacji ich funkcjonalności poprzez zmianę oprogramowania powodują, że programo- walne interfejsy sieciowe są i  najprawdo- podobniej będą chętnie stosowane w  coraz większej liczbie aplikacji, zwłaszcza że ko- rzystanie z  ich zasobów ułatwiają (w  przy- padku Basica wręcz radykalnie) języki wyso- kiego poziomu. Jeżeli dodać do tego łatwość wyboru medium komunikacyjnego (kabel/ WiFi), to trudno wyobrazić sobie, że może być prościej? Andrzej Gawryluk