Technologie wyświetlania trójwymiarowego

73ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 8/2010 Technologie wyświetlania trójwymiarowego Od początków filmografii, kina były miejscami, w  których można było spotkać się z najbardziej nowatorskimi technologia- mi wyświetlania filmów. To w nich stosowa- no nowoczesne metody prezentacji materia- łów wideo. Gdy w  latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, zaczęła dynamicznie roz- wijać się telewizja, aby nie utracić widzów, w kinach w przyspieszonym tempie wpro- wadzono kolorowe filmy. Gdy na rynku pojawiły się kolorowe telewizory, w kinach wprowadzono panoramiczne ekrany i wie- lokanałowy dźwięk ? które przez długie lata pozwalały skutecznie konkurować z te- lewizją. Z  czasem przestało to wystarczać ? na rynek trafiły duże płaskie panoramicz- ne wyświetlacze o  wysokiej rozdzielczo- ści, a  cyfrowe źródła dźwięku umożliwiły jednoczesne odtwarzanie w  domu wielu ścieżek audio na oddzielnych głośnikach. Właściciele kin znów stanęli przed koniecz- nością zastosowania nowych technologii i wprowadzili filmy trójwymiarowe. Jednak- że tym razem nie trzeba było długo czekać na odpowiedź producentów telewizorów ? trójwymiarowe wyświetlacze elektroniczne są już w sprzedaży. Sposoby na trzy wymiary Uzyskanie efektu trójwymiarowości jest możliwe różnymi sposobami. Niektóre z nich opracowano już w połowie ubiegłe- Technologie wyświetlania trójwymiarowego Obrazy są podstawą nowoczesnych interfejsów zapewniajcych komunikację pomiędzy urządzeniem elektronicznym a  użytkownikiem i  w  dużym stopniu podnoszą atrakcyjność produktu. Gdy technologia wyświetlania w  dwóch wymiarach została dopracowana niemal do perfekcji, zaczęto eksperymentować z  nowymi technikami prezentacji obrazów trójwymiarowych. go wieku, ale ze względu na ich wady oraz ograniczenia technologiczne, nie zyskały sobie dużej popularności. Obecnie stosowa- ne są dwie technologie wyświetlania trój- wymiarowych obrazów, z których każda ma swoje zalety i wady. Co więcej, z technolo- giami wyświetlania powiązane są różne me- tody przygotowania i zapisu materiału wi- deo, a nawet jego oglądania. Dlatego trudno jest wybrać jedną, dominującą metodę pre- zentacji filmów 3D, choć można wskazać te szybciej rozwijane. Tabela 1. Przepustowość w  Gb/s potrzebna do przesłania trójwymiarowego ob- razu, na który składają się dwa oddzielne obrazy dla każdego oka. Litera ?p? przy oznaczeniu formatu określa tryb progresywny wyświetlania (pełnoklatkowy), a  litera ?i? tryb z  przeplotem (ang: interlaced) Format 24- bitowy kolor 30-bitowy kolor 36-bitowy kolor 720p24 1,1 1,3 1,6 720p30 1,3 1,7 2 720p60 2,7 3,3 4 1080i60 3 3,7 4,5 1080p60 6 7,5 9 Fotografia 1. Przykładowy anaglif notatnik konstruktora 74 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 8/2010 notatnik konstruktora Niestety, utrzymanie niezmienionej po- laryzacji światła padającego na ekran wy- maga pokrycia go cienką warstwą srebra, co stanowi dodatkowy koszt dla właściciela kina. Problem ten nie występuje w przypad- ku telewizorów. Aktywne migawki. Drugą popularną obecnie technologią jest zastosowanie w oku- larach sterowanych polaryzatorów ciekłokry- stalicznych (fotografia 4 i 5). Ich działanie po- lega na naprzemiennym przyciemnianiu oku- larów poprzez dwukrotną, przeciwną polary- zację padającego na nie światła. W efekcie, do oka lewego dociera obraz tylko wtedy, gdy oko prawe jest przysłonięte, i na odwrót. Metoda ta nie wymaga zastosowania srebrzystego ekranu, gdyż polaryzacja padającego na oku- lary światła nie jest istotna. Zaoszczędzone środki trzeba jednak wydać na droższe oku- lary, które ponadto wymagają zasilania. Wbu- dowane w nie polaryzatory ciekłokrystaliczne muszą być zsynchronizowane z  wyświetla- nym obrazem, aby szkła przyciemniały się w odpowiednich momentach. Odbywa się to najczęściej za pomocą sygnału przesyłanego w  postaci promieniowania podczerwonego, generowanego w projektorze. Jest ono następ- nie odbijany od ekranu kinowego i trafia do czujników wmontowanych w okulary. Okulary z aktywnymi polaryzatorami są droższe od tych ze stałymi filtrami, a ponad- to mają większe wymiary, są cięższe i  wy- magają okresowej wymiany baterii. Ponadto sekwencyjne przesłanianie oczu sprawia, że obserwowany film wydaje się mniej płyn- ny, niż w przypadku technologii ze stałymi polaryzatorami. Najbardziej znanym produ- centem tego typu okularów jest firma Xpand, której produkty są stosowane m.in. w  pol- skich kinach wykorzystujących omawianą metodę prezentacji filmów 3D. Trzeci wymiar bez okularów. Znane są również technologie trójwymiarowego wyświetlania obrazów i  ich oglądania, bez użycia okularów. Zaliczają się one do metod autostereoskopii i zazwyczaj polegają na ta- kiej budowie ekranu, by obserwowany obraz różnił się w zależności od kąta patrzenia. Po- nieważ różnica pomiędzy kątem obserwacji punktu na ekranie dla oka lewego i prawego jest niewielka, skuteczność tych technologii jest bardzo ograniczona. Obraz trójwymiaro- wy widoczny jest w praktyce tylko z jednego, konkretnego miejsca, co uniemożliwia stoso- wanie autostereoskopii dla więcej niż jedne- go widza jednocześnie. Co więcej, widz jest zmuszony siedzieć nieruchomo, gdyż wszel- kie ruchy mogą zniwelować pożądany efekt. 3D w domu W  odróżnieniu od sal kinowych, wa- runki panujące w  mieszkaniach sprawiają, że możliwe jest wprowadzenie modyfikacji omówionych dotąd technologii wyświetla- nia trójwymiarowych obrazów. Dla znacznie ukazuje się trójwymiarowy obraz. Wynika to z  faktu, że obraz zabarwiony na czerwono jest prawie niewidzialny poprzez czerwony okular. Analogicznie, obraz zabarwiony na kolor turkusowy jest trudny do obserwacji przez okular o tej samej barwie. Rozpozna- walna jest jedynie jasność obrazu, ale nie nasycenie barwy, oraz wszystko to co jest za- barwione na inne kolory podstawowe. Możliwość wykonania filtrów okularów nie tylko ze szkła, ale także z odpowiednio grubej folii sprawiła, że technika ta była sto- sowana często w książkach, a czasem nawet czasopismach, do których dołączano tanie okulary z oprawką wykonaną z tektury. Nie- stety, wykorzystanie kolorowych filtrów po- wodowało przyciemnienie oraz zabarwienie całego obrazu na czerwono-turkusowy od- cień, znacząco zmniejszając jego jakość. Po- nadto technologia anaglifów charakteryzuje się słabym współczynnikiem rozdzielenia obrazów dla oka lewego i prawego. Jasność obszarów nadrukowanego na papierze lub wyświetlonego na ekranie anaglifu zależy od obu składowych obrazów. Znacząco zmniej- sza to głębię i precyzję uzyskiwanego efektu trójwymiarowości. Oglądanie animowanych anaglifów przez okulary nie jest czynnością przyjemną. Ze względu na różnice pomiędzy wielkością głowy i  rozstawem oczu u  poszczególnych widzów, trudno jest wykonać idealne okula- ry, przystosowane do każdego człowieka. Co więcej, dobre okulary powinny umożliwiać widzowi oglądanie ekranu z różnej odległości i pod różnymi kątami. Niedopasowanie oku- larów do widza i  sposobu obserwacji może powodować bóle głowy, nudności i  zmę- czenie oczu. Kolejny problem jest związany z tym, że okulary są podatne na uszkodzenia, takie jak choćby zarysowania i złamania, co może zniechęcać do ich stosowania. Podobne problemy utrudniają oglądanie obrazów trójwymiarowych generowanych w inny sposób, z wykorzystaniem zupełnie innych rodzajów okularów. Obecnie najbar- dziej popularne są ich dwa typy: z pasywny- mi i z aktywnymi polaryzatorami. Spośród tych dwóch, bardziej zbliżo- na do anaglifów jest technologia prezenta- cji obrazu powstałego poprzez nałożenie dwóch filmów wyświetlanych za pomo- cą światła spolaryzowanego prostopadle względem siebie. Dzięki użyciu okularów z filtrami o wzajemnie prostopadłych płasz- czyznach polaryzacji, światło z  jednego projektora trafia do oka lewego, a z drugie- go do oka prawego. Efektem tej technolo- gii jest obraz o naturalnych, jedynie nieco przyciemnionych kolorach. Nie występuje problem zabarwienia filmu na żaden kon- kretny odcień, a uzyskiwany współczynnik rozdzielenia obrazów jest bardzo duży. Jego wartość zależy od kąta, pod jakim widz trzy- ma głowę oraz od tego czy się porusza. Anaglify. Chyba najstarszą metodą pre- zentacji obrazów trójwymiarowych, zarów- no statycznych, jak i  animowanych, były anaglify (fotografia 1). Są one znane wielu z nas, gdyż łatwo je przygotować i nie wy- magają specjalistycznego sprzętu do ogląda- nia. Anaglify powstają poprzez nałożenie na siebie dwóch obrazów, z  których jeden ma przedstawiać to co widzi oko lewe, a  dru- gi to co prawe. Obrazy te są zabarwiane na różne kolory podstawowe ? najczęściej na czerwony i  turkusowy. Po założeniu odpo- wiednich okularów (fotografia 2 i 3), z któ- rych np. szkło lewe jest zabarwione na czer- wono a prawe na turkusowo, obserwatorowi Fotografia 2. Plastikowe okulary 3D do oglądania anaglifów Fotografia 3. Okulary 3D firmy Sony Fotografia 4. Okulary 3D z aktywnymi polaryzatorami firmy XpanD Fotografia 5. Okulary 3D firmy Panasonic, w nich również zastosowano aktywne polaryzatory 75ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 8/2010 Technologie wyświetlania trójwymiarowego tąd nieomówionym problemem. Ponieważ obraz 3D składa się najczęściej z  oddziel- nych sekwencji dla prawego i  lewego oka, niezbędna do przesłania ilość danych kom- pletnego materiału filmowego jest dwu- krotnie większa, niż w  przypadku obrazów dwuwymiarowych. Przesłanie tak wielkiej ilości informacji, wymaga odpowiednio po- jemnych nośników danych oraz wydajnych interfejsów komunikacyjnych. W  praktyce jednak, z wielu powodów ilość tę ogranicza się tak, by trójwymiarowy obraz przechować lub przesyłać za pomocą istniejących już me- diów. Uzyskuje się to poprzez zmniejszenie liczby wyświetlanych klatek na sekundę, ograniczanie rozdzielczości lub zmniejsza- nie liczby bitów, za pomocą których zapisy- wane są kolory poszczególnych pikseli. Ponieważ technologia 3D szybko, a  za- razem dosyć niespodziewanie wkroczyła do kin domowych, zadanie transmisji trój- wymiarowych filmów ze źródła obrazu do wyświetlacza spadło na najbardziej popular- ny obecnie interfejs tego typu, czyli HDMI. W wersjach 1.3 i 1.4 pozwala on na przesy- łanie sygnału wideo z  przepustowością do 8,16 Gb/s, co wystarcza do transmisji nawet dwóch pełnych obrazów full HD z  szybko- ścią 60 klatek na sekundę, w 24-bitowej pale- cie barw. Różnica pomiędzy wersjami HDMI 1.3, a  1.4 polega na wprowadzeniu wielu nowych formatów obrazu, które muszą być rozpoznawane przez odbiornik oraz na inte- gracji łącza ethernetowego i kanału zwrotne- go audio w jednej wtyczce. Blu-Ray to podstawa Duże znaczenie dla technologii 3D mają także nośniki Blu-Ray, które pozwalają na zmieszczenie odpowiednio dużej ilości da- nych na jednej płycie. Co ciekawe, wzrost po- pularności technologii 3D ma istotny wpływ na popularność standardu Blu-Ray, który okazał się przerastać dotychczasowe potrzeby twórców filmowych. Okazuje się bowiem, że nawet długi, dwuwymiarowy film w wysokiej rozdzielczości da się w  całości zmieścić na dwuwarstwowej płycie DVD, jeśli zastosuje się odpowiednio wydajny sposób kodowania obrazu. Dostępne obecnie kodeki z  rodziny H.264 i VC-1 na tyle skutecznie kompresują materiał wideo, że bez wyraźnej utraty jakości mieści się on na płytach DVD, ale materiał 3D, czyli o dwukrotnie większej objętości zmieści się dopiero na płycie Blu-Ray. Jak zapisywać? Duże różnice w  technologiach można zaobserwować także w  formatach zapisu trójwymiarowego obrazu. Istnieje sześć pod- stawowych sposobów rejestracji (rysunek 7), przy czym najbardziej naturalną metodą wydaje się zapisanie dwóch niezależnych kanałów wideo oddzielnie. Pozwala to do- syć dowolnie wybrać rozdzielczość i liczbę gdyż po zdjęciu okularów linie parzyste i nieparzyste są widziane obydwoma oczami na raz. Oczywiście, możliwe jest też stosowa- nie okularów z  aktywnymi polaryzatorami. Producenci sugerują by łączyć je z ekranami plazmowymi, które pozwalają na uzyskanie większych częstotliwości odświeżania obra- zu. Jednakże w warunkach domowych pro- blemem może okazać się regularne wymie- nianie baterii. Niedopilnowanie stanu baterii może spowodować, że w trakcie seansu oku- lary przestaną działać. Rozważając rozwiązania trójwymiaro- wego wyświetlania obrazów przeznaczone do użycia w warunkach domowych należy pamiętać, że użytkownicy kupując okula- ry, będą chcieli je wykorzystywać nie tylko u  siebie, ale także u  znajomych. Aby było to możliwe, konieczne jest przyjęcie jed- nolitych standardów, a zarazem dominacja jednej z  technologii. W  przeciwnym razie nabyte okulary będzie można zastosować tylko z częścią produkowanych wyświetla- czy. Przykładowy zestaw kina domowego ofe- rowany przez firmę Panasonic pokazano na fotografii 6. Ilość danych Prezentacja trójwymiarowego filmu wiąże się z jeszcze jednym, istotnym, a do- mniejszych wymiarów ekranu źródłem obra- zu nie musi być projektor. Oczywiście, wciąż istnieje możliwość jego zastosowania, podob- nie jak to się dzieje w kinie, ale nawet wtedy ograniczona liczba widzów oraz kameralny charakter kina domowego sprawiają, że koszt pojedynczych okularów oraz utrzymania ich sprawności staje się mało znaczący. Co wię- cej, dostępne są projektory, które zamiast pod- czerwieni sterują aktywnymi polaryzatorami okularów za pomocą fal radiowych, dzięki czemu widz może bardziej swobodnie poru- szać głową, bez utraty efektu trójwymiaro- wości. Mała odległość od ekranu sprawia, że okulary można podłączyć również za pomocą przewodów. Zastosowanie ekranu telewizora jako źró- dła obrazu daje znacznie więcej możliwości wyświetlenia trójwymiarowego. Przykładem jest użycie pasywnych filtrów polaryzacyj- nych umieszczonych naprzemiennie, linia po linii, przed frontową szybą ekranu. Jeśli widz założy okulary z pasywnymi polaryza- torami, co druga linia będzie obserwowana tylko przez oko lewe, a co druga przez prawe. W ten sposób, niskim nakładem finansowym da się uzyskać efekt trójwymiarowości, jed- nakże kosztem dwukrotnego zmniejszenia rozdzielczości obrazu w pionie. Zaletą tego rozwiązania jest także możliwość prostego przełączenia wyświetlacza w  tryb dwuwy- miarowy o  pełnej rozdzielczości Full HD, Fotografia 6. Zestaw do oglądania filmów 3D firmy Panasonic 76 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 8/2010 notatnik konstruktora padających na każdą klatkę filmu niż przy full HD. Mimo to, ze względu na konieczność standaryzacji formatu zapisu na nośnikach, których zawartość jest przystosowana do wyświetlania na ekranach telewizyjnych, przyjęło się, że obraz trójwymiarowy formo- wany jest do postaci klatki o rozdzielczości 1920×2205 pikseli, przy czym obraz dla oka lewego jest umieszczony w górnej części tej klatki, a dla prawego ? w dolnej. Ponieważ na każdy z  obrazów zarezerwowanych jest po 1080 linii, jak łatwo policzyć, 45 linii pozostaje wolnych. Optymalne metody wy- Nic nie stoi na przeszkodzie, by naprzemien- nie zapisywać nie tylko całe linie obrazu, ale także poszczególne piksele. Skutkiem jest zmniejszenie rozdzielczości klatek zarówno w  pionie, jak i  w  poziomie, ale metoda ta ma też istotną zaletę. Wykorzystując piksele z  poprzednich klatek i  ewentualnie klatek przyszłych, możliwa jest interpolacja ruchu i sztuczne zwiększenie rozdzielczości z uży- ciem prostych algorytmów. Z metodami zapisu powiązane są także omówione wcześniej sposoby wyświetlania. Film, którego linie przeznaczone dla obu oczu odczytuje się naprzemiennie, lepiej nadaje się do wyświetlania z  użyciem pa- sywnych polaryzatorów. Film z oddzielnymi klatkami odczytywanymi w  całości będzie wymagał mniej przetwarzania, jeśli zostanie zaprezentowany z  użyciem okularów z  ak- tywnymi polaryzatorami. Rozważając ilość miejsca na dane z  fil- mem, należy także wziąć pod uwagę format obrazu. Standardem telewizji panoramicznej są proporcje ekranu równe 16:9, czyli szero- kość ekranu jest 1,78 razy większa od jego wysokości (fotografia 8). Jednakże filmy ki- nowe rzadko wykonywane są w takim forma- cie. Znacznie częściej spotyka się materiały, w których szerokość obrazu jest 1,85 lub 2,28 razy większa wysokości, a  niekiedy nawet ponad 2,8. Ponieważ w przypadku telewizo- ra, rozdzielczość w poziomie jest z góry usta- lona i wynosi 1920 pikseli, zmianom podle- ga tylko rozdzielczość pionowa, która waha się od ok. 680 do 1080 pikseli. Oznacza to, że aby zapisać film w popularnym formacie o stosunku szerokości do wysokości równym 2,28 wystarczy zmieścić tylko 842 linie, co o jedną czwartą zmniejsza ilość danych przy- klatek na sekundę. Jednakże aby dopasować zebrane dane do obecnie istniejących stan- dardów zapisu lub przesyłu, najczęściej sto- suje się metody dwukrotnie zmniejszające liczbę przesyłanych danych w przeliczeniu na kanał, niż dla płaskiego obrazu. W koń- cu i tak wiele obecnie dostępnych sposobów wyświetlania nie nadaje się do prezentacji dwóch sygnałów wideo o rozdzielczości Full HD każdy, ze standardową kinową szybko- ścią, tj. 24 klatek na sekundę. Stosuje się kilka sposobów ograniczenia liczby danych. Pierwszy z nich polega na naprzemien- nym zapisie klatek dla lewego i prawego oka, w efekcie czego tak nagrany film kinowy jest następnie wyświetlany jest z szybkością 12 klatek na sekundę dla oka lewego i  12 dla prawego. Niestety powoduje to nieprzyjem- ny dla oka efekt tzw. klatkowania, czyli od- czucie migania statycznych obrazów. Dwukrotne zmniejszenie ilości groma- dzonych danych można uzyskać również po- przez pionową lub poziomą kompresję każ- dej z  klatek. Po ściśnięciu klatek o  połowę i  zestawieniu ich obok siebie odczytywane są jedna po drugiej ? jeśli umieszczone zo- stały w pionie. Jeśli w poziomie, to fragmen- ty klatek są w efekcie odczytywane naprze- miennie. Pierwsza z tych metod wymaga za- stosowania do odczytu dodatkowego bufora obrazu. Obie natomiast ograniczają o połowę rozdzielczość każdej z  klatek w  pionie lub poziomie. Są to obecnie najbardziej popular- ne metody zapisu. Istnieje też możliwość naprzemiennego zapisu linii należących do klatek przezna- czonych dla obu oczu, przy jednoczesnym zachowaniu rozdzielczości w  poziomie i  dwukrotnym zmniejszeniu jej w  pionie. Rysunek 7. Sposoby zapisu klatek filmów trójwymiarowych Fotografia 8. Telewizor 3D firmy Philips Rysunek 9. Optymalne sposoby wyświetlania trójwymiarowych filmów, w zależności od wybranej metody zapisu 77ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 8/2010 Technologie wyświetlania trójwymiarowego Fotografia 12. Amatorska kamera 3D zintegrowana w aparacie fotograficznym FujiFilm 3D W1 pozwalają na stworzenie głębi na podstawie dostępnych materiałów 2D. Jednakże nie jest to proces łatwy i aby uzyskać naprawdę re- alistyczny efekt, wymaga pracy specjalistów, którzy wprowadzą parametry konwersji dla poszczególnych scen filmu. Przetwarzanie starych filmów na trójwymiarowe przypo- mina proces kolorowania filmów czarno- białych, który został zpopularyzowany pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Ostatnim ze sposobów na uzyskanie trójwymiarowych filmów i seriali jest ich dy- namiczna konwersja w samym telewizorze. Pracują nad nią takie firmy, jak: JVC, Mercury Computer Systems, DDD i Toshiba, przy czym ta ostatnia korzysta w tym celu z wydajnych procesorów Cell. Trudno jednak z góry oce- nić skuteczność tych zautomatyzowanych metod. Podsumowanie Wiele wskazuje, że technologie trójwy- miarowych obrazów zdominują niebawem rynek multimediów. Trudno ocenić, na ile trend ten przyjmie się i  utrzyma, bowiem uzyskiwany efekt 3D wcale nie jest idealny. Problem leży u źródeł, czyli w sposobie re- jestracji obrazu. Obecnie stosowane metody zobrazowania sprawiają, że widz zmuszony jest patrzeć tam, gdzie zażyczy sobie reżyser lub kamerzysta, gdyż w  przeciwnym razie ujrzy nieostry obraz. W  przypadku filmów dwuwymiarowych problem ten nie jest po- ważny i raczej pozwala skupić oko widza na ważnych elementach ekranu. Rola filmów 3D jest jednak inna, gdyż mają one umożli- wić oglądanie głębi obrazów. Aby uzyskać wystarczającą głębię należałoby zastosować zmodyfikowane metody rejestracji obrazów. Wiąże się to jednak z  na tyle poważnymi różnicami w technice nagrywania filmów, że trójwymiarową filmografię można by nazwać zupełnie oddzielną dziedziną sztuki. Marcin Karbowniczek, EP marcin.karbowniczek@ep.com.pl Fotografia 10. Monitor firmy Samsung, wykorzystujący technologię 3D Fotografia 11. Panasonic AG-3DA1 ? pierwsza profesjonalna kamera 3D wykorzystanie dwóch zsynchronizowanych ze sobą kamer, umieszczonych bardzo blisko siebie. Zmiana głębi takiego nagrania odby- wa się poprzez odchylenie od siebie obiekty- wów kamer o pewien kąt. Niestety, jest to me- toda nieporęczna i niewygodna w obsłudze. W związku z tym na rynku zaczęły pojawiać się kamery 3D wyposażone w  dwa nieza- leżne obiektywy, umieszczone w  poziomie, w odstępie zbliżonym do rozstawu ludzkich oczu. Najbardziej znanym urządzeniem tego typu jest Panasonic AG-3DA1 (fotografia 11), która zarejestrowane obrazy nagrywa na no- śniki Flash, tworząc obraz o łącznej rozdziel- czości Full HD, zapisywany z częstością 25 lub 30 klatek na sekundę. Kamera ta nadaje się także do tworzenia materiału wyświetla- nego z  przeplotem, tj. w  postaci półklatek wyświetlanych 50 lub 60 razy na sekundę, w zależności od wybranego standardu. Poja- wiły się także pierwsze urządzenia do reje- stracji filmów i zdjęć trójwymiarowych prze- znaczone do użytku domowego. Przykładem może być intensywnie promowany aparat fotograficzny FinePix Real 3D W1 firmy Fuji- Film (fotografia 12). Kilkanaście, czy nawet kilkadziesiąt fil- mów 3D na płytach Blu-Ray rocznie, to jed- nak wciąż za mało, by skutecznie namówić klientów na zakup nowych telewizorów. Na świecie regularnie pojawiają się zapowiedzi kolejnych nadawców, którzy obiecują, że niebawem zaczną transmitować część swo- ich programów w technice trójwymiarowej. Przewodzą w nich stacje sportowe i popular- no-naukowe, czego przykładami są Discovery Channel i ESPN. Format tych transmisji ma być kompatybilny pod względem ilości prze- syłanych informacji z  obecnymi standarda- mi, ale poprawne jego odtworzenie będzie wymagało aktualizacji oprogramowania de- koderów. Na przygotowanie nowych wersji firmware ich producenci będą mieli kilka miesięcy czasu. Planuje się także wzbogacenia istnieją- cych już filmów o  trzeci wymiar. Zaawan- sowane algorytmy przetwarzania danych świetlania, zależne od wybranego sposobu zapisu, pokazano na rysunku 9. Tworzenie obrazu Aby skorzystać z dobrodziejstw techno- logii trójwymiarowego wyświetlania filmów, konieczne jest posiadanie odpowiedniego materiału do prezentacji. Obecnie istnieje kilka sposobów tworzenia tego typu dzieł, przy czym najprostsze w  realizacji są ani- macje komputerowe. Przetworzenie gotowej animacji, która w  pamięci komputera jest zapisana w postaci trójwymiarowych obiek- tów, na film 3D wymaga w praktyce ponow- nego, podwójnego wygenerowania klatek dla całego filmu, co może się odbyć niemal auto- matycznie (fotografia 10). Niestety, opisany wyżej sposób nie znaj- duje zastosowania do jakichkolwiek innych nagrań. Alternatywą wykorzystywaną w fil- mach nagrywanych na taśmie filmowej jest