IPv6. Jak poradzić sobie z identyfikacją coraz większej liczby urządzeń w sieci

58 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 12/2009 NOTATNIK KONSTRUKTORA Dodatkowe materiały na CD i FTP: host: ep.com.pl, user: 12235, pass: 60u61csy ?noty katalogowe wybranych stosów protokołów TCP/IPv6 ny własny protokół wymiany danych (często jest stosowany protokół HTTP). Należy zaznaczyć, że podczas przekazy- wania danych z  warstwy aplikacji do war- stwy łącza, każda warstwa pośrednia dołącza do danych z warstwy wyższej własny nagłó- wek, w  którym ustawiane są odpowiednie parametry, jak np. adresy docelowy datagra- mu. Na rys. 2 przedstawiono kolejne etapy wysyłania zapytania do serwera www przez aplikację sieciową. Liczba pralek w Internecie Jak można zauważyć, każda z  warstw modelu TCP/IP jest aktywna przy przysłaniu informacji. Jednak nie wszystkie protokoły są niezbędne, zwłaszcza w  urządzeniach specjalizowanych, w  których nie są stoso- wane niektóre protokoły z warstwy aplikacji. Obecnie praktycznie każdy telefon ko- mórkowy ma wbudowaną przeglądarkę www, a  niektóre bardziej zaawansowane usługi sieciowe, jak np. serwer wideo. Ni- kogo też nie zdziwi lodówka z możliwością Jak poradzić sobie z identy?kacją coraz większej liczby urządzeń w sieci IPv6 Wzrost popularności Internetu owocuje coraz większą liczbą dołączanych do niego terminali (komputerów), co doprowadzi wkrótce do wyczerpania puli adresów IP. Aby temu zapobiec, opracowano protokół IPv6, który oprócz znacznie zwiększonej przestrzeni adresowej wprowadza kilka usprawnień do protokołu IP w  pierwszej wersji. W  artykule opisano możliwości protokołu IPv6 oraz jego programowe implementacje dla urządzeń typu embedded. Warstwa sieciowa Internetu zajmuje się przesyłaniem datagramów (pakietów da- nych) i  ustalaniem ich trasy do komputera docelowego na podstawie adresów IP (źró- dłowego i docelowego). W  warstwie transportowej jest zapew- nione nawiązywanie i  utrzymywanie połą- czeń pomiędzy urządzeniami i aplikacjami. Każdemu połączeniu przypisany jest tzw. port, na podstawie którego otrzymywane da- tagramy z warstwy niższej są przekazywane do odpowiedniej aplikacji w warstwie apli- kacji. W warstwie tej realizowana jest rów- nież kontrola przepływu i zapewnienie nie- zawodności dostarczania danych. W  warstwie aplikacji znajdują się pro- gramy użytkownika (aplikacje), które komu- nikują się z innymi aplikacjami poprzez stos protokołów TCP/IP (mogą to być aplikacje pracujące zarówno na tym samym urządze- niu, jak i  na urządzeniu zdalnym). Każda z aplikacji korzysta z własnego protokołu, jak np. HTTP, który jest wykorzystywany przez aplikacje: serwera WWW, przeglądarki stron internetowych i innych aplikacji. Zazwyczaj w urządzeniach typu embedded jest stosowa- Krótko o protokołach sieciowych Stos protokołów TCP/IP jest zbiorem pro- tokołów sieciowych o komunikacji otwartej, co oznacza możliwość komunikacji z dowol- nymi rodzajami urządzeń, gdyż w  modelu TCP/IP nie jest sprecyzowana warstwa łą- cza. Określenie stos nawiązuje do warstwo- wego modelu przepływu danych pomiędzy warstwami. Dane, które są wysyłane przez aplikację użytkownika do innej aplikacji, pracującej na innym urządzeniu, muszą przejść przez kolejne warstwy stosu TCP/ IP, zanim zostaną ?zycznie przesłane przez sieć. W modelu odniesienia TCP/IP wyróżnia warstwy: ? aplikacji, ? transportową, ? sieciową, ? łącza. Na rys. 1 przedstawiono gra?czną repre- zentację modelu TCP/IP wraz z przypisany- mi im protokołami. Omawianie zadań każdej z warstw rozpoczniemy od najniższej. War- stwa łącza odpowiada za format pakietów wymienianych między węzłami sieci i  ich ?zyczne przesyłanie. Przykładem jest pro- tokół Ethernet 802.11 (bezprzewodowe sieci lokalne), ADSL czy 10BASE-T. Rys. 1. Stos protokołów TCP/IP Rys. 2. Przepływ wiadomości między aplikacjami uruchomionymi na dwóch różnych urządzeniach Ile czasu do końca IPv4? Według danych statystycznych, na podstawie tempa rezerwacji wolnych adresów, pula pu- blicznych adresów IPv4 (będąca pod kontrolą organizacji IANA) zostanie całkowicie zare- zerwowana za 2 do 5 lat. Po tym terminie nadal będzie możliwa rejestracja adresów IP u  regionalnych rejestratorów. Dodatkowe materiały na CD i FTP 59ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 12/2009 Jak poradzić sobie z identy?kacją coraz większej liczby urządzeń w sieci zamawiania brakujących produktów żywno- ściowych przez Internet. Projektując warstwę sieciową Internetu i  metodę adresowania urządzeń, nie prze- widziano tak ekstensywnego jego rozwoju. Identy?kacja urządzenia w  sieci następu- je poprzez jego adres protokołu IP. Jest to 32-bitowa liczba, zapisywana w  postaci czterech liczb dziesiętnych trzycyfrowych, rozdzielonych kropkami (81.219.47.2). Jak łatwo można obliczyć, liczba możliwych adresów (pojemność adresowa) wynosi 232 (4294967296, czyli 256 grup po 16,777,216 adresów), jednak nie wszystkie adresy są używane do adresowania pojedynczych urządzeń. Około 16 milionów adresów jest używanych do adresowania rozgłoszeniowe- go, a około 18 milionów jest używanych do adresowania w sieciach lokalnych. Po wyłą- czeniu specjalnych adresów IPv4, do użytku publicznego pozostaje niespełna 220 grup adresów (około 3689544679 adresów). IPv6 Protokół IPv6 został zde?niowany w grud- niu 1998 roku przez grupę zajmującą się opra- cowywaniem standardów protokołów siecio- wych IETF (Internet Engineering Task Force) w dokumencie RFC2460. Przy opracowywaniu nowego protokołu główny nacisk położono na zwiększenie puli adresowej, uproszczenie na- główka (rys. 3) oraz ulepszenie procesu auto- kon?guracji. W protokole IPv6 adres pamiętany jest na 128 bitach. Notacja tych adresów w  postaci przyjaznej dla użytkownika jest zapisywana w  postaci rozdzielonych dwukropkami czte- rocyfrowych liczb zapisanych w postaci szes- nastkowej. Przykładem takiego adresu jest: 2001:0db8:0000:0000:0000:0000:3257 :9652 przy czym liczby złożone z samych zer mogą być zastąpione pojedynczym zerem lub po- minięte, ale tylko raz, w  przeciwnym przy- padku muszą być zapisane wprost: adres 2001:0db8:0:0:0:0:3257:9652 można zamienić na 2001:db8::3257:9652, ale 2001:0:0:0:FFD3:0:0:34ab nie może być zapisany jako 2001::FFD3::34ab, gdyż nie byłby on możliwy do odróżnienia od adresu np.: 2001:0:0:FFD3:0:0:0:34ab. W  implementacjach stosu protokołów TCP typu dual, czyli z  jednoczesną obsługą protokołów IPv4 i  IPv6, używa się adresów IPv4 mapowanych na adresy IPv6. Adres taki na pierwszych 80 bitach ma same zera, na kolejnych 16 same jedynki, a na ostatnich 32 bitach zapisanay jest mapowany adres IPv4. Adres 192.0.2.128 zapisany jest w postaci: ::ffff:c000:280 Adresy IPv4 mapowane w IPv6 mogą być zapisywane przy użyciu notacji mieszanej IPv6 i IPv4: ::ffff:192.0.2.128 Zwiększenie przestrzeni adresowej pro- tokołu IPv6 nie jest jedynym usprawnieniem względem wcześniejszego IPv4. Dla sieci lo- kalnych zarezerwowano pulę adresów z  ma- ską /64. Umożliwia to urządzeniom sieciowym tworzenie unikalnych adresów sieciowych w oparciu o numer MAC interfejsu sieciowe- go. Adres taki składa się z 64-bitowego pre?k- su sieci oraz odpowiednio zapisanego numeru MAC na pozostałych 64 bitach adresu IPv6. Numer MAC złożony jest z  48-bitów. Aby mógł on być użyty w  nagłówku, IPv6m jest dzielony na pół (według zapisu heksadecy- malnego), a w środek wstawiana jest wartość FFFE, dodatkowo pierwszy bajt adresu MAC jest zwiększany o 2. Dla przykładowego adresu MAC (11:22:33:44:55:66) zostanie stwo- rzony adres: fe80::1322:33FF:FE44:5566 w przypadku sieci lokalnej bez routera. Jeżeli w danej sieci jest router, wysyła on wiadomość rozgłoszeniową, w której zapisany jest 64-bito- wy pre?ks sieci. Protokół IPv6 wprowadza również obsłu- gę jakości strumienia danych QoS przy użyciu pola Flow Label w  nagłówku. Fragmentacja pakietów może być dla protokołu IPv4 wpro- wadzana zarówno przez nadającego hosta, jak i przez routery, przez które przechodził pakiet danych. W IPv6 fragmentacja danych jest prze- prowadzana jedynie przez host nadający infor- mację (na podstawie najmniejszego możliwego do przesłania pakietu danych na trasie trans- misji). W celu uproszczenia nagłówka IPv6 po- zbyto się sumy kontrolnej, gdyż i tak protokoły warstw wyższych z reguły sprawdzają własną sumę kontrolną (np. protokół TCP). Wszystkie pozostałe dane zostały przeniesione do na- główków dodatkowych. Kolejną zmianą dotyczącą bezpieczeństwa na poziomie warstwy sieciowej jest obligato- ryjna obsługa protokołu IPsec. Protokół ten służy do szyfrowania danych i autenty?kacji zdalnego hosta. Internet embedded W  celu implementacji obsługi komu- nikacji sieciowej w urządzeniach typu em- bedded należy posłużyć się implementa- cją stosu protokołów TCP/IP, która spełnia minimalne wymagania wyszczególnione w specy?kacjach RFC. W czasach, gdy nowe produkty pojawiają się każdego dnia, nie warto chyba tracić czasu na opracowywanie własnej implementacji stosu protokołów TPC/IPv6. Na rynku dostępnych jest wiele gotowych rozwiązań zoptymalizowanych pod kątem użycia w urządzeniach typu em- bedded, w których nierzadko mamy do czy- nienia z  ograniczonymi zasobami pamięci RAM i ROM. Poniżej znajduje się opis kilku wybra- nych implementacja stosu protokołów TCP, ze zwróceniem uwagi na ich nietypowe cechy. Wind River Wind River Network Stack jest pełnym stosem protokołów TCP/IP typu dual stack IPv4/IPv6 (jest to połączenie technologii ?rmy Rys. 3. Budowa nagłówka IPv6 Dlaczego nie IPv5? Niektórych Czytelników może zainteresować, dlaczego następca protokołu IPv4 nie jest oznaczony numerem wersji 5. Otóż numer wersji protokołu 5 został wcześniej zarezer- wowany dla eksperymentalnego protokołu ST służącego do przesyłania danych strumienio- wych czasu rzeczywistego (np. dźwięk lub wideo). Miał on być używany obok protokołu IPv4 w  warstwie sieciowej. Protokół ten nigdy nie doczekał się implementacji użytkowej. Specjalne adresy Następujące adresy i  grupy adresów mają specjalne, zarezerwowane znaczenie: ::/128 ? adres nieokreślony (zawierający same zera) ::1/128 ? loopback, adres wskazujący na host lokalny ::/96 ? pula zarezerwowana dla zacho- wania kompatybilności z  protokołem IPv4 (pierwszych 96 bitów stanowią 0, pozostają 32 bity na adresy w  formacie IPv4) ::ffff:0:0/64 ? jw., ale pozwala wyko- rzystywać komunikację według protokołu IPv6 w  sieci IPv4 2001:7f8::/32 ? pula zarezerwowana dla punktów wymiany ruchu, każdy z  nich dosta- je jedną podsieć /48 2001:db8::/32 ? adresy do stosowania wyłącznie w  przykładach i  dokumentacji ? adresy z  tej puli nie mogą być używane przez urządzenia sieciowe 2002::/24 ? adresy typu 6to4 ? są to ad- resy wygenerowane na podstawie istniejących, publicznych adresów IPv4 3ffe::/16 ? adresy testowej sieci 6BONE (adresy zostały wycofane 6 czerwca 2006 w  związku z  zakończeniem działania 6BONE) fc00::/7 ? pula lokalnych unikalnych adre- sów IPv6 typu unicast, będąca odpowiedni- kiem adresów prywatnych IPv4, choć, zgodnie z  nazwą, powinny być unikalne na świecie fe80::/10 ? pula link-local określa adresy w  obrębie jednego łącza ?zycznego (np. segmentu sieci Ethernet). Pakiety z  tej puli nie są przekazywane poza podsieć fec0::/10 ? pula site-local określa adresy w  obrębie jednej lokalnej organizacji ? obecnie nie zaleca się wykorzystywania tej puli, a  przyszłe implementacje IPv6 nie będą musiały jej obsługiwać ff00::/8 ? pula adresów używana do komunikacji multicast 60 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 12/2009 NOTATNIK KONSTRUKTORA Wind River i technologi zakupionych od Inter- peak AB). Zawiera obsługę protokołów UDP, TCP, ICMP oraz IGMP, a  także wspiera QoS dzięki implementacji DiffServ. Implementacja stosu TPC/IP ?rmy Wind River umożliwia jed- noczesną obsługę adresowania zarówno IPv4, jak i IPv6. Wind River Network Stack jest jed- nym z  pierwszych implementacji protokołu IPv6, który uzyskał logo IPv6 Ready Phase II. InterNiche Kolejną ?rmą specjalizującą się w dostar- czaniu rozwiązań programowych dla urzą- dzeń wbudowanych jest InterNiche Tech- nologies. W  swoim portfolio ma stosy pro- tokołów TCP/IP: NicheStack IPv4, NicheLite IPv4, NicheStack IPv6 i  NicheStack IPv4/ IPv6. Stos protokołów TCP/IP NicheStack IPv6 jest napisany w języku ANSI C. Jest on przeznaczony do urządzeń typu embedded i może być uruchomiony wraz z dowolnym systemem operacyjnym lub bez systemu operacyjnego. NicheStack Dual IPv4/IPv6 jest przeznaczony do aplikacji, w  których wymagana jest jednoczesna komunikacja z  urządzeniami korzystającymi z  jednego z tych dwóch protokołów. Mentor Graphics Mentor Graphics jest producentem sys- temu operacyjnego typu RTOS Nucleus OS. Ma on moduły programowe do obsługi m.in. USB, bazy danych, pamięci masowych, za- awansowanego gra?cznie interfejsu użyt- kownika oraz protokołów sieciowych. Ze strony producenta można pobrać bezpłatną wersję demonstracyjną systemu operacyj- nego Nucleus OS. Implementacja protokołu IPv6 w tym systemie operacyjnym uzyskała logo IPv6 ready. Nucleus Networking obsługuje protoko- ły po stronie klienta: TCP/UDP, SNTP, DHCP, POP3. Dodatkowo urządzenie z tą implemen- tacją stosu protokołów TCP/IP może praco- wać zarówno jako klient, jak i serwer w apli- kacjach: HTTP, FTP, TFTP i  SMTP. Ma on również rozbudowane mechanizmy bezpie- czeństwa. Obsługuje algorytmy szyfrowania blokowego (m.in. AES, DES), funkcje skrótu (MD4, MD5, SHA-1, SHA-256) oraz protoko- ły szyfrowanej transmisji danych: IPsec, SSL 2.0 i 3.0, Secure FTP i Secure Telnet. Unicoi Systems Firma Uicoi Systems oferuje wiele kom- ponentów programowych. Jednym z nich jest stos protokołów TCP/IP, w którym zaimple- mentowano jednoczesną obsługę protokołów IPv4 i IPv6. Fusion TCP/IPv4/IPv6 oznaczo- ny jest logo IPv6 ready. Może być używany zarówno z systemem operacyjnym, jak i bez niego. Firma oferuje również moduły progra- mowe do obsługi popularnych protokołów, takich jak HTTP, DNS, DHCP, SMTP, Telnet, a  także protokoły do bezpiecznej wymiany danych HTTPS/SSL i IPsec oraz pakiet opro- gramowania obsługi plików XML dla urzą- dzeń wbudowanych. Ubiquitous Nietypowym rozwiązaniem jest stos Ubi- quitousTCP/IP. Ma on bowiem zaimplemen- towane jądro systemu operacyjnego (rys. 4), które zarządza działaniem tego stosu. Jak podaje producent, nie jest to system typu RTOS. Odejście od konieczności wywłasz- czania wątków po zadanym czasie lub przez wątek o wyższym priorytecie ma zmniejszyć narzut systemu operacyjnego i  w  efekcie zwiększyć wydajność połączeń w  systemie typu embedded. Przykładowo, dla przesy- łania danych poprzez FTP dla rdzenia AR- M9EJ-S taktowanego sygnałem zegarowym o  częstotliwości 200  MHz można uzyskać przepustowość 240 Mb/s. TeamF1 Firma TeamF1 opracowała stos proto- kołów TPC/IP Hyper V6, który może obsłu- giwać jednocześnie IPv4 i  IPv6. W  NetF1 wprowadzono obsługę wirtualnych route- rów. Są to routery logiczne, które są uru- chamiane jednocześnie w  systemie wielo- wątkowym. Każdy z  routerów wirtualnych pracuje niezależnie i  z  własnym zbiorem obsługiwanych protokołów routingu oraz ze- stawem danych (np. tablicą routingu). Stos protokołów NetF1 jest kompatybilny ze stan- dardem POSIX i jak podaje producent, może być używany w systemach operacyjnych ko- rzystających z  tego standardu bez potrzeby rekompilacji kodu źródłowego. Tab. 1. Zestawienie omawianych stosów protokołów TCP/IP Nazwa stosu Firma Dual (IPv4 + IPv6) Praca bez systemu operacyjnego Praca z  systemem operacyjnym Zaimplementowano w  systemie operacyjnym website IPv6 eCos TCP/IP opensource b.d. ? eCos ecos.sourceware.org ? Fusion TCP/IPv4/IPv6 Unicoi Sys- tems ? ? ? unicoi.com II IPv4/IPv6 Dual Network Stack EBSnet ? ? ? www.ebsnetinc.com I Kasago IPv6 ZUKEN ELMIC ? ? www.elwsc.co.jp/english II NetF1 TeamF1 ? www.teamf1.com I NexGenIPv6 NexGen Software ? www.nexgen-software.com II NicheStack IPv4/IPv6 InterNiche ? ? ? www.iniche.com ? NicheStack IPv6 InterNiche ? ? www.iniche.com ? Nucleus Networking Mentor Gra- phics b.d. ? Nucleus www.mentor.com II RTXC Quadnet IPv4/IPv6 Quadros ? ? RTXC Quadros RTOS www.quadros.com ? TargetTCP Blunk Micro ? ? ? TagetOS www.blunkmicro.com I Treck Embedded IPv4/IPv6 Treck Inc ? ? ? www.treck.com II UbiquitousTCP/IP Ubiquitous ? ? www.ubiquitous.co.jp/En II uIPv6 opcensource ? ? ? Contiki www.sics.se/contiki I Wind River Network Stack Wind River ? ? VxWorsk, Linux www.windriver.com II Rys. 4. Budowa stosu protokołów Ubiquitous TCP/IP 61ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 12/2009 Jak poradzić sobie z identy?kacją coraz większej liczby urządzeń w sieci Inne implementacje i platformy Oprócz opisanych w  artykule stosów protokołów TPC/IP, jest oferowanych wie- le innych, na które warto zwrócić uwagę. Przykładem może byćIPv4/IPv6 Dual Ne- twork Stack ?rmy EBSnet, który został wy- brany przez Microsoft do implementacji w platformie .NET micro dla mikrokontro- lerów 32-bitowych w aplikacjach typu em- bedded. Listę dostępnych rozwiązań stosu TCP/IP z obsługą IPv6 zestawiono w tab. 1. Wśród implementacji stosów TCP/IP są również takie, które są integralną częścią systemu operacyjnego. Przykładem jest sys- tem operacyjny typu RTOS eCos, w którym jest wbudowana obsługa sie i TCP/IP z roz- szerzeniem dla IPv6. Kolejnym jest VxWorks ? uznany system operacyjny czasu rzeczy- wistego ?rmy Wind River. W systemach operacyjnych typu Linux w większości przypadków jest zaimplemen- towana obsługa protokołu IPv6. Na rynku dostępnych jest wiele bezpłatnych i  płat- nych implementacji systemu Linux dla urządzeń wbudowanych. Również mCLi- nux, czyli Linux dla mikrokontrolerów bez układu MMU, ma zaimplementowaną ob- sługę IPv6. Rys. 5. System operacyjny Contiki uruchomiony na komputerze Commodore 64 Program IPv6 Ready Logo Logo IPv6 jest przyznawane urządzeniom i  oprogramowaniu, które spełnia określone wytyczne. Program IPv6 Ready Logo służy do wery?kacji implementacji protokołu IPv6 oraz jego interoperacyjności. Oferuje bezpłatne narzędzia do testowania protokołu IPv6 oraz opracowywane przez międzynarodowe labo- ratoria testujące. Przyznawaniem logo IPv6 Ready zarządza organizacja IPv6 Forum. Urządzenia i  oprogramowanie oznaczone srebrnym IPv6 Ready Logo Phase I  spełniają minimalne wymogi odnośnie do głównych funkcjonalności IPv6. Złote logo IPv6 Ready Phase II jest przyzna- wane, jeżeli urządzenie lub oprogramowanie spełnia wymagania określone przez dokumen- ty standaryzacyjne RFC wydane przez IETF z  klauzulami ?MUST? i  ?SHOULD?. Oprócz podstawowych wymagań, w  czasie testów Phase II są badane protokoły: Ipsec, IKEv2, MIPv6, NEMO, DHCPv6, SIP, Management (SNMP-MIBs). Jedną z ?rm, która oferu- je komercyjne r o z w i ą z a n i e tego systemu operacyjnego, jest Wind Ri- ver. Wind River Linux 3.0 jest oparty na jądrze 2.6.27 i kompila- torze GCC 4.3.2. Może on być uruchamiany na jednej z  pięciu platform sprzę- towych (ARM, x86, SPARC, MIPS i  Po- werPC). Wykorzystano w nim w pełni moż- liwości systemu Linux pod względem ob- sługi protokołów IPv4/IPv6, w tym MIPv6. Wśród rozwiązań bezpłatnych typu open source znajduje się uIPv6. Jest on za- projektowany przez programistów zrzeszo- nych wokół projektu Contiki. Jest to system operacyjny przeznaczony dla urządzeń typu embededd, które pracują dołączone do sieci komputerowej (rys. 5). Podstawo- we skon?gurowanie tego systemu opera- cyjnego wymaga zaledwie 2  kB pamięci RAM i  10  kB ROM. Stos uIPv6 może być uruchamiany zarówno w  systemie opera- cyjnym (dowolnym), jak i bez niego. Wśród specjalizowanych systemów operacyjnych dla urządzeń przenośnych i  telefonów komórkowych nie ma prak- tycznie systemu operacyjnego, który by nie wspierał IPv6. System operacyjny Symbian OS od wersji 7.0, znany użytkownikom te- lefonów ?rmy Nokia, też obsługuje IPv6. Podobnie inny system operacyjny przewi- dziany dla mobilnych urządzeń multime- dialnych Android opracowany przez Go- ogle wspiera adresowanie IPv4 i IPv6. Wśród systemów operacyjnych wspie- rających IPv6 dla urządzeń embedded IPv6 Ready Logo Phase I IPv6 Ready Logo Phase II warto wspomnieć również Windows CE 6.0 R3 Microsoftu. Jest to system operacyj- ny przystosowany urządzeń o  niewielkiej pojemności pamięci (300 kB dla 700 stan- dardowych komponentów programowych), z mikrokontrolerami o architekturze ARM, MIPS, x86. W  systemie operacyjnym dla telefonów komórkowych Windows Mobi- le jest także zaimplementowana obsługa IPv6. Podsumowanie Jak wspomniano, protokół IPv6 jest nie- wątpliwie przyszłościowy i  wcześniej czy później zostanie wdrożony do ogólnego użyt- ku, zastępując protokół IPv4. Z tego względu warto już teraz mieć na uwadze obsługę IPv6 w urządzeniach typu embedded. Maciej Gołaszewski, EP maciej.golaszewski@ep.com.pl R E K L A M A